Kopalnia Anna, sięgająca swymi początkami pierwszej połowy XIX w., działała działała ona do roku 2012, kiedy to (w dniu 11 kwietnia) wyjechała na powierzchnię ostatnia tona węgla. Obok zabudowy samej kopalni, z szybami oraz innymi budynkami, zachowało
się także osiedle robotnicze, wznoszone w latach 1905-25. Zbudowano wówczas kilkadziesiąt domów robotniczych, a także obiekty urzędnicze, dom towarowy, kasyno oraz inne zabudowania.
Historia kopalni
Historia tutejszej kopalni sięga roku 1832, kiedy Augustyn Ferdynand Fritze, ówczesny burmistrz Rybnika, zakupił w Pszowie ziemię, chcąc rozpocząć tu wydobycie węgla. Inwestycję uruchomił w 1842 r. na polu górniczym, któremu nadał nazwę Anna. W 1855 r. zaczęto drążyć szyb Jan, zaś rok później utworzona została spółka pod nazwą Skonsolidowana Kopalnia Anna. Rok 1864 przyniósł przejęcie zakładu przez Spółkę Handlową Józefa Domsa. Kopalnia cały czas była rozbudowywana i modernizowana. Ciekawostkę stanowić może fakt uruchomienia tu w 1882 r., pierwszej na terenach Polski, napowietrznej kolejki linowej o napędzie parowym. Łączyła ona kopalnię ze stacją kolejową w Czernicy (dziś Rydułtowy). Gdy w 1888 r. nastąpiło zalanie kopalni, wydobycie wstrzymano na kilka lat. Zakład został ponownie uruchomiony przez nowego nabywcę, Emanuela Friedländera, który z połączenia kopalń Emma, Anna i Rymer utworzył Rybnickie Gwarectwo Węglowe. W latach 1905-25 powstała przy kopalni kolonia domów dla robotników oraz zabudowania urzędnicze, z domem towarowym, piekarnią, kasynem i innymi obiektami. Cały czas wydobycie węgla ulegało zwiększeniu, uruchomiano też nowe szyby. W 1928 r. osiągnięto po raz pierwszy 1 mln ton rocznego wydobycia, co było zresztą rekordem w skali Górnego Śląska. Kopalnia, która poniosła duże szkody podczas działań wojennych, uruchomiona została ponownie w kwietniu 1945 r. Z biegiem czasu zaczęto zwiększać wydobycie, a w kolejnych latach stopniowo unowocześniano zakład. W 1978 r. uzyskano największe wydobycie, które wyniosło 2 874 378 ton. Tego rodzaju efekty uzyskiwano dzięki zastosowaniu systemu czterobrygadowego, bardzo niepopularnego wśród załogi. W 1980 r. tutejsi górnicy wzięli udział w wydarzeniach związanych ze strajkami sierpniowymi i słynnymi porozumieniami, w wyniku których w kraju pojawiły się nadzieje na demokratyzację, zaś w górnictwie zlikwidowano system czterobrygadowy oraz zagwarantowano wolne soboty i niedziele. Kopalnia Anna działała do przełomu 2011 i 2012 r. 4 grudnia 2011 obchodzono ostatnią Barbórkę, podczas której w uroczystej procesji przeniesiono obraz św. Barbary z kopalnianej cechowni do bazyliki w Pszowie. 11 kwietnia 2012 wyjechała na powierzchnię ostatnia tona węgla.
Szyb ,,Jan” odwiedziłem ponad trzy lata temu. Po obróbce zdjęć wstrzymałem się z publikacją czekając na możliwość zrobienia całej kopalni i pokazania pełnej fotorelacji, którą po ponad roku udało się zrobić dzięki moim znajomym. Podaje pełną nazwę ponieważ teren jest w trakcie rewitalizacji.
Na finiszu są prace związane z przebudową budynku szybu Jan, w którym będzie siedziba biblioteki i ośrodka pomocy społecznej. Cały obszar byłej kopalni zmienia swoje oblicze.
W drugim etapie ma być rewitalizowany zabytkowy budynek szybu Chrobry I z maszynami wyciągowymi. Wstępny koszt oszacowano na około 20 mln zł, miasto chce pozyskać na to środki zewnętrzne.
Tymczasem dobiega końca modernizacja szybu Jan, w którym będzie biblioteka i ośrodek pomocy społecznej. W 2019 roku, Spółka Restrukturyzacji Kopalń SA przekazała miastu Pszów za darmo 7,4 hektarów terenu pokopalnianych terenów.
Marek Pawlicki
GALERIA ZDJĘĆ
